Smeerwortel (Symphytum)

De groeiwijze van de smeerwortel is opgaand of meer bodembedekkend. Vanuit de wortels en wortelstokken groeien de holle, vertakte stengels. Ze dragen langwerpige bladeren die sterk behaard zijn en hierdoor ruw aanvoelen. De bloemen zijn klokvormig en hangen naar beneden. Deze vaste plant groeit vanaf het voorjaar snel naar de volwassen hoogte, breidt zich goed uit via wortelstokken. Vooral Symphytum grandiflorum is een snel groeiende bodembedekker die zelfs kan woekeren.

De Symphytum grandiflorum 'Wisley Blue' is een wat lagere, bodembedekkende soort met groot, hartvormig blad en lichtblauwe bloemen uit rode knoppen. Breidt zich sterk uit, goede bodembedekker.

• Hoogte: 30-40 cm
• Bloeitijd: maart-mei

De Symphytum × uplandicum 'Bocking 14′ bloeit met paarse bloemen en vrij smal blad. Het is een steriele cultivar, deze maakt geen zaad en zaait zich dus niet uit. Goede bodemverbeteraar.

• Hoogte: 100-120 cm
• Bloeitijd: mei-juni

Ja, de smeerwortel kan giftig zijn voor mensen en dieren. Neem bij inname voor de zekerheid contact op met de huisarts of de dierenarts. De haren op het blad van de smeerwortel kunnen de huid flink irriteren, zeker als na aanraking van het blad de zon op je huid schijnt. Draag daarom altijd goede handschoenen en lange mouwen als je de smeerwortel snoeit of plant.

Van de smeerwortel wordt een geneeskrachtige zalf gemaakt. Smeerwortelzalf wordt gebruikt bij wonden en problemen bij gewrichten en botten. Het wordt afgeraden om de smeerwortel inwendig te gebruiken.

De smeerwortel kun je binnen in potjes zaaien in maart-april. Zet de bakjes op een warme en lichte plek. Komen de zaadjes niet op binnen 2-4 weken? Zet je zaaibakje dan twee weken in de koelkast. Hopelijk gaan de zaadjes door de kou alsnog kiemen als je ze daarna weer op kamertemperatuur houdt. Als de jonge plantjes twee paar blaadjes hebben, kun je ze verspenen. Je zet dan voorzichtig elke zaailing over in een kweekpotje om ze verder op te kweken.

De smeerwortel kun je buiten in de volle grond zaaien van april tot in juni. Maak een zaaibedje door de grond goed los te maken en te mengen met wat potgrond. Het is handig om op rijtjes te zaaien, zo ziet je makkelijk wat de gezaaide smeerwortel is en wat onkruid is. Laat de grond niet uitdrogen.

De smeerwortel moet je ongeveer 5 mm diep zaaien. Zaai vrij dun, de zaadjes mogen een paar centimeter van elkaar af komen te liggen. Zaailingen in de volle grond moeten gedund worden op ongeveer 30 cm afstand.

De smeerwortel kan in de volle zon of halfschaduw staan. Symphytum grandiflorum groeit ook in de schaduw. De smeerwortel is goed bestand tegen wind. De smeerwortel groeit het liefst in voedselrijke grond die niet te droog is. Symphytum officinale kan in vochtige tot natte grond groeien. Symphytum grandiflorum is een zeer sterke bodembedekker die ook in drogere grond groeit, zoals onder een haag.

Ja, de smeerwortel kan prima in een pot groeien. Kies een ruime pot met gaten in de bodem en zet de pot met smeerwortel op een zonnige of half beschaduwde plek.

Ja, de smeerwortel is goed winterhard en komt elk voorjaar vanuit de wortels weer op.

Nee, de smeerwortel is niet wintergroen. De bladeren van de Symphytum grandiflorum blijven in een zachte winter wel heel lang groen.

Een smeerwortel kun je het hele jaar door planten, maar de beste tijd is het voorjaar of het najaar. Graaf een ruim plantgat dat twee keer zo breed is als de kluit en net zo diep als de hoogte van de kluit. Dompel de kluit met pot en al in een emmer water als de aarde in de pot heel droog aanvoelt. De bovenkant van de wortelkluit moet gelijk komen met het grondniveau. Vul het plantgat met de uitgegraven aarde, druk goed aan en geef ruim water. De gemiddelde plantafstand voor smeerwortel is 30 cm.

De smeerwortel groeit graag in vrij vochtige grond, geef daarom in de zomer als het langere tijd droog is water. Geef planten die je net in de grond gezet hebt ook extra water als het wat langer droog is, je geeft ze dan een goede start. De smeerwortel groeit graag op een voedselrijke bodem, strooi in het vroege voorjaar wat tuinmest.

Van het blad van de smeerwortel maak je zelf een vloeibare plantenmest. Knip het blad af en doe dit in een emmer met water. Draag hierbij altijd handschoenen. De bladeren moeten helemaal onder water staan, meestal is een kilo blad op 10 liter water voldoende. Leg eventueel een baksteen op de bladeren, zodat ze onder water blijven. Laat de emmer 2-4 weken staan, het brouwsel gaat nu gisten, schuimen en stinken! Als je geen schuim meer ziet is je vloeibare mest klaar, dit wordt ook smeerwortel gier of smeerwortelmest genoemd. Zeef het brouwsel en verdun het 1:20 met water. Je hebt nu een goede vloeibare tuinmest voor bijvoorbeeld groenten zoals tomaten, paprika en kool.

Je moet de smeerwortel snoeien om in het voorjaar dode plantendelen weg te halen. Je moet de smeerwortel ook snoeien om de groei van mooi, nieuw blad te stimuleren en om woekeren of uitzaaien te voorkomen.

Je snoeit de smeerwortel twee tot drie keer per jaar. Snoei in het vroege voorjaar en snoei na de bloei als je uitzaaiingen wilt voorkomen. Ziet de plant er na de bloei niet meer zo mooi uit? Je kunt de smeerwortel dan ook sterk terugknippen, al snel zal er weer fris blad verschijnen zodat je smeerwortel er tot in de herfst goed uitziet.

Je snoeit de smeerwortel in het vroege voorjaar door dode plantendelen weg te knippen. Je kunt ook een deel afsteken om de plant te verkleinen. Je steekt dan door de wortels heen en verwijdert de afgestoken delen.

Je snoeit de smeerwortel met een schone en scherpe snoeischaar. Het afsteken van een stuk van de smeerwortel plant doe je met een scherpe spade.

De smeerwortel is goed te verplaatsen of verplanten. De beste tijd hiervoor is het voorjaar (maart-april) of het najaar (september-oktober). Graaf de wortelkluit zo ruim mogelijk uit, schud de aarde er voorzichtig af en graaf de wortelkluit op de nieuwe plek weer in. De bovenkant van de kluit moet gelijk komen met het grondniveau. Als jouw smeerwortelplant veel blad heeft, kun je het best ongeveer de helft van het blad afknippen. Geef ruim water om de plant op zijn nieuwe plek een goede start te geven.

Ja, de smeerwortel kun je goed stekken, deze plant is heel groeikrachtig! Neem hiervoor een uitloper waar een stuk wortelstok, wat wortels en wat bladeren aan zitten. Knip ongeveer de helft van de bladeren af. Maak een gat in een potje met potgrond en steek de stek hierin, de blaadjes moeten net boven de grond uitkomen. Geef water en doe dan een doorzichtig plastic zakje over de pot om verdamping te voorkomen. Zet de stek op een warme en lichte plek, regelmatig even luchten door het zakje er tien minuten af te halen. Al snel zal je smeerwortelstekje gaan groeien, je kunt de plant dan in de volle grond uitplanten.

Je kunt de smeerwortel ook vermeerderen door de alleen wortels te stekken.  Graaf een deel van de plant op en knip de dikste wortels in stukjes van ongeveer 10 cm. Zet de wortels rechtop (met de oorspronkelijke bovenkant ook naar boven) in een potje met stekgrond. De grond matig vochtig houden.

De beste tijd om je smeerwortel te stekken in het voorjaar of de zomer.

Of vermeerder de smeerwortel door delen in het voorjaar of de herfst. Graaf de pol op en deel de wortelkluit in meerdere kleine stukken. Trek voorzichtig een deel van de wortelkuit af, dit heet ook wel scheuren. Elk deel moet flink wat wortels hebben. Plant de buitenste delen opnieuw en geef de eerste tijd extra water.

Deel jouw smeerwortel met #intratuin en zie hem hier terug! Lees meer.