Varen

Een varen is een kruidachtige vaste plant die met zijn stelen uit een wortelstok (rizoom) groeit, dit is een kruipend stuk stengel onder de grond. De winterharde varens voor de tuin groeien bodembedekkend in de volle grond. De lange, smalle bladeren (veren) groeien als een trechter, rozet of in een rij uit de wortelstok. Uit het hart of aan het eind van de wortelstok groeien de nieuwe bladeren, ze zijn helemaal opgekruld en ontrollen zich langzaam in het voorjaar. De meeste varens hebben geveerd blad, dat betekent dat de lange bladeren zijn samengesteld uit heel veel kleine blaadjes (deelblaadjes). Eén blad bestaat dus uit een lange bladsteel met daaraan deelblaadjes, ze staan in een regelmatige rij aan weerszijden van de bladsteel. Het blad kan enkel geveerd zijn, met kleine deelblaadjes langs één hoofdsteel, of dubbel geveerd, dan komen er uit de hoofsteel weer kleinere steeltjes die de blaadjes dragen. De bladrand van de deelblaadjes is vaak gekarteld of gezaagd. Maar er zijn ook varens met helemaal glad, ongedeeld blad in de vorm van een lange ‘tong’, zoals de tongvaren. Vaak zie je bij varens twee soorten bladeren: de fertiele (vruchtbare) bladeren waar de sporen op zitten, aan de onderkant zie je bruine streepjes of stippen, en de steriele (onvruchtbare) bladeren zonder sporen. De hoogte van een varen varieert nogal, kleine varens zijn ongeveer 30 cm hoog en de grote soorten wel tot 1,5 meter hoog.  

De Osmunda regalis is een grote inheemse varen die graag op wat vochtige grond groeit. De dubbel geveerde bladeren krijgen een gele herfstkleur.

• Niet wintergroen
• Hoogte tot 1,5 meter

De Polystichum setiferum is een van de mooiste tuinvarens, het frisgroene blad is dubbel geveerd. Groeit breed uit en bedekt de bodem goed.

• Wintergroen
• Hoogte tot 70 cm

Ja, een varen kan giftig zijn voor mensen en dieren. Hoe giftig een varen is hangt af van de soort, er zijn ook varens die niet giftig zijn. Maar we raden je aan voor de zekerheid geen varens te eten en er ook je huisdier niet van te laten eten. Neem bij inname voor de zekerheid contact op met de huisarts of de dierenarts. 

Nee, er komen geen bloemen aan een varen. Alle varens bloeien niet, dit is omdat ze zich niet voortplanten via zaden maar via sporen. De sporen zitten in kleine hoopjes aan de onderkant van het blad.

De meeste varens groeien buiten graag op een plek in de halfschaduw of schaduw. De wintergroene soorten plant je het best op een beschutte plek, uit de koude noorden- of oostenwind. Alle varens groeien goed in een losse, humusrijke grond die niet al te droog is. Veel soorten kunnen veel schaduw verdragen, maar er zijn ook soorten die in de zon kunnen groeien, van droge grond houden of op stapelmuurtjes kunnen groeien. Zoek daarom altijd even de soort varen op, om te kijken waar hij het best groeit. 

Ja, de tuinvarens zijn goed winterhard.

Er zijn bladverliezende soorten en varens die de hele winter door groen blijven. Hierboven lees je bij de plantbeschrijvingen welke soorten wintergroen zijn.

Een tuinvaren kun je buiten planten in de volle grond. Een humusrijke grond is fijn voor tuinvarens, je kunt zandgrond verbeteren door er compost of bladaarde aan toe te voegen. De aarde moet goed doorlatend zijn, er mag geen water in blijven staan. De bovenkant van de wortelkluit moet gelijk komen met het grondniveau. De gemiddelde plantafstand is 35-50 cm.

Een tuinvaren is een makkelijke plant die weinig verzorging nodig heeft. Als het ’s zomers erg droog is, raden we je aan de varen water te geven. Bemesten is niet nodig, wel vindt een tuinvaren het fijn om elk voorjaar een laagje compost of bladaarde te krijgen.

Het is niet beslist nodig om een tuinvaren te snoeien, maar lelijke bladeren kun je gerust wegknippen. Door deze bladeren te snoeien ziet je varen er weer mooi uit. Er zullen dan vanuit het hart snel weer jonge bladeren gaan groeien.

Je kunt je varen het best 1 x per jaar in het voorjaar snoeien, vooral wintergroene soorten hebben dan vaak wel wat bruine bladeren.

Je snoeit je varen door de steel van een lelijk blad zo kort mogelijk boven de grond weg te knippen. Knip liever niet een deel van een blad weg, want dan verstoor je de sierlijke groeiwijze van de varen.

Je snoeit een varen met een scherpe en schone snoeischaar.

Een varen is goed te verplaatsen of verplanten in de tuin. Graaf de wortelkluit of de wortelstokken zo ruim mogelijk uit, schud de aarde er voorzichtig af en graaf varen op de nieuwe plek weer in. De bovenkant van de kluit moet gelijk komen met het grondniveau. Knip minstens de helft van de bladeren af, hiermee helpe je de varen om goed aan te slaan. Geef ruim water om je varen op zijn nieuwe plek een goede start te geven. De beste tijd om een tuinvaren de verplanten is het voorjaar (maart-april).

Een varen kun je niet stekken, het is wel mogelijk om een varen te vermeerderen door delen. Een varen groeit steeds breder uit via wortelstokken. Als je de plant wilt gaan verplanten, dan kun je de wortelkluit voorzichtig in twee of drie stukken delen. Elk deel moet flink wat wortels en ook een paar bladeren hebben. De gescheurde plant kun je op een andere plek in de tuin weer planten. De beste tijd om een varen te delen is het voorjaar (maart-april).

Bij de bladverliezende tuinvarens wordt het blad aan het begin van de winter bruin, dit is een natuurlijk proces. Je kunt de bladeren gewoon aan de plant laten zitten en in het voorjaar afknippen. Het is normaal dat wintergroene varens in het voorjaar wat bruine bladeren hebben, je kunt ze dan gerust wegknippen.

Als je tuinvaren gele bladeren krijg, dan kan de grond te droog zijn. Geef in droge perioden extra water. Ook als je varen te veel fel zonlicht krijgt, kan het blad geel worden. De meeste varens groeien het best in de (half)schaduw.

Deel jouw varen met #intratuin en zie hem hier terug! Lees meer.